ابن‌قرقول ابواسحاق ابراهیم بن یوسف وهرانی حمزیاِبن قُرْقول، ابواسحاق ابراهیم بن یوسف بن ابراهیم وَهرانی حَمزی (۵۰۵ -۵۶۹ق/۱۱۱۱-۱۱۷۴م)، محدّث و فقیه مالکی بود. ۱ - خانداناصل خاندان او به حمزه از توابع بجایه باز می‌گردد. ۲ - تولدوی در المریه متولد شد و در همان‌جا نشأت یافت. ۳ - وفاتسپس به مالقه و بعد سبته و از آن‌جا به سَلا نقل مکان کرد و سرانجام به فاس رفت و همان‌جا درگذشت. ۴ - در جستجوی دانشاو برای کسب علم سفر بسیار کرد و بجز آنچه ذکر شد، در دیگر نقاط مغرب و اندلس چون مکناسه و جزیره شقر نیز به تعلم و تعلیم پرداخت. [۱]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۱۵۱- ۱۵۲، قاهره، ۱۹۵۶م.
۵ - اساتیداز مشایخ وی ابومحمد ابن عطیه ، ابوبکر ابن عربی ، ابواسحاق ابن حبیش و ابوالحسن ابن باذش را می‌توان نام برد. [۲]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۱۵۱- ۱۵۲، قاهره، ۱۹۵۶م.
۶ - شاگرداناو شاگردان و راویان بسیاری داشته [۳]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۱۵۱- ۱۵۲، قاهره، ۱۹۵۶م.
که از آن جمله یوسف بن محمد بن شیخ و عبدالعزیز بن علی‌سماتی قابل‌ذکرند. [۴]
ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، ج۲۰، ص۵۲۰، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
۷ - آثار و تألیفاتتنها اثر شناخته شده ابن قرقول، کتاب مطالع الانوار علی صحاح الا¸ثار، در غریب الحدیث است که آن را به شیوه کتاب مشارق الانوار قاضی عیاض نوشته و در آن به مشکلات احادیث موطأ مالک، صحیح بخاری و صحیح مسلم و توضیح لغات مبهم آن‌ها پرداخته است. [۵]
حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۱۵.
از این کتاب چندین نسخه خطی در کتابخانه‌های جامع قرویین فاس، توپکاپی و چستربیتی و جز آن موجود است [۶]
فاسی، محمد عابد، فهرس مخطوطات خزانة القرویین، ج۲، ص۳۵۷، دارالبیضاء، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
[۷]
فاسی، محمد عابد، فهرس مخطوطات خزانة القرویین، ج ۳، ص۱۲۹، دارالبیضاء، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
۸ - فهرست منابع(۱) ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، قاهره، ۱۹۵۶م. (۲) حاجی خلیفه، کشف الظنون. (۳) ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م. (۴) فاسی، محمد عابد، فهرس مخطوطات خزانة القرویین، دارالبیضاء، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌قرقول»،ج۴، ص۱۶۳۸. |